Merkez Bankasından döviz müdahalesi

TCMB'den döviz alım ihalelerine ilişkin yapılanyazılı açıklamada, bankanın 10 Aralık 2009 tarihli ''2010 Yılında Parave Kur Politikası'' başlıklı duyurusu ile 2010 yılında uygulanmasıöngörülen kur politikasının genel çerçevesini ve döviz rezervibiriktirme amacıyla düzenlenen döviz alım ihalelerine devam edileceğinin açıklandığı hatırlatıldı. Söz konusu duyuruda belirtildiği gibi,dalgalı döviz kuru uygulamasında korunması gereken bir kur seviyesiolmamasına rağmen, güçlü döviz rezerv pozisyonuna sahip olmanın, Türkiye gibi gelişmekte olan ekonomilerde, karşılaşılabilecek iç ve dışşokların olumsuz etkilerinin giderilmesine ve ülkeye duyulan güveninartırılmasına büyük katkı sağlayacağı ifade edildi.Açıklamada, bu nedenle, döviz arzının döviz talebine kıyasla arttığıdönemlerde Merkez Bankasının, rezerv biriktirme amaçlı döviz alımihaleleri gerçekleştireceği vurgulanarak, 2007 yılında başlayan ve Eylül 2008'den sonra derinleşerek Türkiye'nin finansal piyasalarını daetkileyen finansal krizin, bir ülke için güçlü rezerv pozisyonuna sahipolmanın önemini bir kez daha gösterdiğine işaret edildi.Türkiye'de yıllardır güçlendirilen döviz rezervleri sayesinde, krizsırasında bankacılık sisteminin döviz likiditesinde yaşayabileceğisorunları en aza indirmeye yönelik önlemlerin hızlı bir şekildealınabildiği hatırlatılan açıklamada, bu dönemde yaşanan dövizlikiditesine ilişkin sorunların ülkelere özel olmadığı, bu nedenle döviz likidite sorunlarını gidermek üzere ülkelerin karşılıklı anlaşmalaryaptıkları gibi uluslararası kuruluşların da sistemik olarak buboyutlarda yaşanabilecek likidite sorunlarını gidermeye yönelikmekanizmalar oluşturmaya çalıştıkları ancak, ülke rezervlerinin finansal istikrar açısından halen bir ülkenin en önemli sigortası konumundaolduğuna dikkat çekildi.Bu nedenle, Merkez Bankasının da, kriz sırasında durdurduğu döviz alımihalelerine 4 Ağustos 2009 tarihinde yeniden başladığı, 2 Ağustos 2010tarihinde yapılan basın duyurusu ile rezerv birikiminin hızlandırılmasıamacıyla ihalelerde alım yapılacak günlük 30 milyon dolar ihale ve 30milyon dolar opsiyon tutarlarının, 40 milyon dolar ihale ve 40 milyondolar opsiyon tutarlarına yükseltildiği hatırlatılan açıklamada,''bilindiği üzere Merkez Bankası, döviz alımlarını, döviz piyasasındakiarz ve talep koşullarını mümkün olduğunca az etkilemeye özen göstererek, kuralları önceden açıklanmış şeffaf ihaleler aracılığıylagerçekleştirmektedir'' denildi.Açıklamada, bu ihalelerin, esas olarak açıklanan program çerçevesindeyürütülmesi hedeflense de, döviz arzına ilişkin öngörülerin dışındaönemli gelişmeler olması durumunda önceden duyurularak ihaleprogramlarında değişiklikler yapılabildiği ve 2002 yılından beriuygulanan bu yöntem ile pek çok defa ihale programlarında değişiklikyapıldıysa da, mümkün olduğunca ihale programlarının değiştirilmemesinin amaçlandığı ifade edildi.Tüm dünyanın olağanüstü bir dönemden geçtiğine, küresel piyasalarıngörünümü ve risk iştahının çok hızlı değişimler gösterebildiğine, bununda Türkiye'nin de içinde bulunduğu gelişmekte olan ülkelere yöneliksermaye akımlarının büyük miktarlarda dalgalanma göstermesine nedenolabildiğine dikkat çekilen açıklamada, şöyle denildi:''Bu nedenle, bir taraftan döviz rezervlerini kuvvetlendirmek amacıylaülkemize yönelik sermaye akımlarından daha etkin bir şekildefaydalanmak, diğer taraftan akımların değişkenliğine karşı daha esnekolabilmek amacıyla 4 Ekim 2010 tarihinden itibaren döviz alımihalelerinde yöntem değişikliği yapılmasına karar verilmiştir.''

YENİ YÖNTEM

Merkez Bankası'nın açıklamasına göre, döviz alım ihalelerindeki yeni yöntem şöyle olacak:''Günlük olarak düzenlenen döviz alım ihalelerine Merkez Bankası'nın 2Ağustos 2010 tarih, 2010-42 sayılı basın duyurusunda açıklandığı şekilde devam edilecek. Bir başka ifadeyle, günlük döviz alım ihaleleriçerçevesinde, 3 Ağustos 2010 tarihinden itibaren uygulanmakta olantutarlar değiştirilmediği sürece, 40 milyon dolar ihale ve 40 milyondolar opsiyon hakkı olmak üzere en fazla 80 milyon dolar alınacak.Ancak, uluslararası piyasalardaki gelişmelere bağlı olarak likiditekoşullarının iyileşmesi ve yurt içine sermaye akışının güçlü seyretmesidurumunda döviz alımlarının hızlandırılabilmesi için Merkez Bankası,düzenli döviz alım ihalelerinde alımı yapılan tutarı artırabilecek.Döviz alımlarının hızlandırılmasına karar verilmesi durumunda herhangibir hafta içerisinde ilave alımı yapılabilecek en fazla tutar, haftanınilk iş gününde saat 11.00'de Reuters veri sağlama sisteminin CBTQsayfasında ilan edilecek.Düzenli döviz alım ihalelerinin dışında ilave alım yapılabileceği ilanedilen tutarın, içinde bulunulan günde ne kadarının alınacağı saat13.30'da Reuters veri sağlama sisteminin sayfasında ilan edilecek, ihale saat 13.35–13.45 arasında gerçekleştirilecek. Ancak, ilave alım yapılan günlerde ihalede kazanan bankaların opsiyon hakkı bulunmayacak.Örneğin, düzenli döviz alım ihalelerinin dışında, yurt içine sermayeakışının güçlü seyredeceği değerlendirilen bir dönemde rezervbirikiminin hızlandırılması amacıyla,Bir hafta içerisinde ilaveten 300 milyon ABD doları (en fazla)alınmasına karar verilmesi durumunda, bu tutar o haftanın ilk iş günüsaat 11.00'de kamuoyuna duyurulacak.Bu tutarın yüzde 20;sinin ilk iş günü içinde alımına karar verilmesidurumunda, saat 13.30;da o günkü döviz alım ihalesinde fazladan 60milyon, dolayısıyla düzenli olarak alımı yapılmakta olan 40 milyonluktutarla birlikte 100 milyon ABD doları alınacağı kamuoyuna duyurulacak.İhale saat 13.35–13.45 arasında gerçekleştirilecek.Ancak bu ihalelerde, düzenli alım ihalelerinden farklı olarak ihalede kazanan bankaların opsiyon hakkı olmayacak.Bu ihalede, 100 milyon ABD dolarına kadar döviz alımı yapılacak, budurumda ilave alımı yapılan tutar 60 milyon ABD doları olacak.Böylelikle, haftanın kalan günlerinde düzenli döviz alım ihaletutarlarına ilave olarak en fazla toplam 240 milyon ABD doları dahaalınabilecek.Ertesi iş günü ilave alım yapılmasına karar verilmezse sadece düzenlidöviz alım ihalesi yapılacak. Bir başka ifadeyle, ertesi günkü ihalede40 milyon dolar alınacak ve ihalede kazanan bankaların 40 milyon dolaropsiyon hakkı olacak. O gün içinde ilave alım yapılmadığı için, haftanın kalan günlerinde alımı yapılabilecek tutar en fazla 240 milyon dolarolmaya devam edecek.Ertesi haftanın ilk iş günü, düzenli döviz alım ihalelerinin dışındailave alım yapılmasına karar verilmesi halinde, haftalık ilave tutarsaat 11.00'de kamuoyuna duyurulacak.

İLAVE ALIMI YAPILABİLECEK TUTAR 300 MİLYON DOLAR

4 Ekim 2010 Pazartesi günü başlayan hafta içinde rezervbirikimini hızlandırmak amacıyla ilave döviz alımı yapılmasına kararverildiğinin bildirildiği Merkez Bankası açıklamasına göre, ilave alımıyapılabilecek tutar en fazla 300 milyon dolar olarak belirlendi.Diğer ihale koşulları değişmemiş olmakla birlikte, kamuoyununbilgilendirilmesi açısından tekrar açıklanan söz konusu koşullar şöyle:''İhaleye Döviz ve Efektif Piyasalarında işlem yapmaya yetkili bankalar katılabilecek.Türkiye'de iş günü olmasına rağmen, Amerika Birleşik Devletleri'ndeödeme sistemlerinin tatil olduğu günlerde, yarım iş günlerinde ve ihaleöncesinde Merkez Bankası'nca dövize doğrudan alım ya da satım yönündemüdahale edilen günlerde ihale düzenlenmeyecek.İhale, çoklu fiyat ihalesi yöntemi ile yapılacak.İhale teklif miktarı minimum 1 milyon dolar ve katları üzerindenverilebilecek. İhalede teklif edilebilecek maksimum tutar ihale tutarıile sınırlı olacak.Bankalar, verdikleri teklif tutarlarını ve fiyatları ihale süresince değiştiremeyecekler.İhalenin kesildiği fiyatta birden fazla teklif olması halinde dağıtım oransal olarak yapılacak.İhaleye katılmak isteyen bankalar, tekliflerini tutar ve fiyat belirtmek suretiyle EFT sistemi aracılığıyla gönderecekler.İhalenin sonuçlanmasını takiben ihaleye ilişkin toplam teklif, ortalamafiyat, maksimum fiyat ve minimum fiyat bilgileri Reuters veri sağlamasisteminin sayfasında ilan edilecek. Bu ilanı takiben ilave alımyapılmayan düzenli döviz alım ihalelerinde bankalar saat 14.00'e kadaropsiyon haklarını kullanabilecekler. Kullanılan opsiyon miktarı daopsiyon kullanım süresinin sonunda aynı sayfada ilan edilecek.İhalelerde işlem komisyonu alınmayacak.İhale yükümlülüğünü yerine getiremeyen bankalara, Döviz ve EfektifPiyasaları Uygulama Talimatı çerçevesinde müeyyide uygulanacak.''Merkez Bankası'nın önceki uygulamalarında olduğu gibi, önümüzdekidönemde döviz arzına ilişkin gelişmelerin yakından takip edileceği veöngörülenin dışında gelişmeler olması durumunda döviz alım ihalelerinde, önceden duyurularak değişiklik yapılabileceği, gerek duyulursaihalelere kısa ya da uzun süreli olarak ara verilebileceği dekaydedildi.

Merkez Bankası'ndan döviz müdahalesi