Kaynana ve gelinlerin ettiği beddualar

NevşehirÜniversitesiÖğretimÜyesiProf. Dr. Ahmet Cihan ileyükseklisans öğrencisi Esra Buket Batur tarafından yapılan ortakçalışmada, Diyarbakır'dayerelağızlasöylenen beddualar derlenerek bunların psikolojik ve sosyolojikdeğerlendirmesiyapıldı.

Prof. Dr. Cihan,  yaptığı açıklamada,yaşamsal,kültürelher türlü düşüncenin simgesi ve taşıyıcısı olan dil ve onun uzantısı olan bedduaların Diyarbakır'ıngelenekseltoplum dokusu bağlamında irdelendiğini söyledi.

Bedduanın, bir kimsenin başına kötü şeylerin gelmesini dilemek ve lanetleme anlamında olduğunu ve özünde insanın üstesinden gelemediği olay ya da kişilerle mücadele edebilme isteği yattığını vurgulayan Cihan, dolayısıyla beddualarınsadeceinsan psikolojisinin anlık dışa vurumu değil, içerisinde toplumsal kalıntılar, toplumsal cinsiyet temelli eşitsizliklerinkadınyaşantısına yansıması gibi pek çok olguyu da barındırdığını ifade etti.

-ÖFKENİN FARKLI YANSIMASI-

Cihan, öfkenin; toplumsal cinsiyet temelli eşitsizlikler nedeniyleerkektekendini fiziksel ya da sözel şiddet olarak gösterdiğini,kadındasözel şiddetin toplum tarafından meşrulaştırılmış hali olan beddua şeklinde ortaya çıktığını belirterek, ''Beddualarıincelediğimizdeçoğunluklakadınlartarafından kullanıldığını gözlemledik. Toplumda bastırılmış olankadın, kızgınlığını bedduayla ifade ediyor.Kadın, öfke halinde içinde oluşan şiddet potansiyelini, toplumsal baskı nedeniyle fiili eyleme dönüştürme gücü bulamadığından beddualara yönelmektedir'' dedi.

Tarihsel süreç içerisinde kent merkezindekadınlarınhangi din ya da milletten olduğufarketmeksizin toplumsal etkileşim sonucu kullandıkları bedduaların aynı olduğunu belirten Cihan,kadınyazgısının, din ve milliyet ayrımı olmaksızın toplumun tüm katmanlarındakikadınlariçin neredeyse aynı olduğunu söyledi.

-GELİN-KAYNANA BEDDUALARI-

Kadınların;çocukları, eşleri, kaynanaları, gelinleri ya da komşuları için beddua edebildiğini belirten Prof. Dr. Ahmet Cihan,özelliklegelenekseltoplumların karakteristiközelliklerindenolan gelin-kaynana çatışmasının Diyarbakır'daki beddualarda da kendinihissettirmekteolduğunu ifade ederek, Diyarbakır şivesi ile ifade edilen beddualardansadecekadınlartarafından kullanılanları şöyle sıraladı:

''Kaynanaların gelinleri için söyledikleri;

Sesin soluğun kesile geberesen,

Ağbetim(akıbetim) başan ola (Yaşadıklarım başına gelsin)

Çinimin (sırtımın) eti yakamın biti olasan (kaynanaların gelinlerinin yüzünü görmemek için ettikleri beddua)

Gelinlerin kaynanaları için söyledikleri;

Gorunda (mezarında) dik oturmayasan (mezarında bilerahatetme anlamında),

Kefenin elimle biçeyim,

Lal olasan (çok konuşan kaynanalar için),

Alil ağma (kör) olasan,

Kurtlanasan koğhasan (kokasın).

Kadınların kocaları için kullandıkları;

Gidişin ola gelişin olmaya,

Kanlı gömleğin gele,

Yerişip yermeyesen,

Kadınlarınçocuklarıiçin kullandıkları beddualar;

-Ah diyesen oh demiyesen (hiç mutlu olma),

-Alil ağma olasan,

-Bir suda bir tahtada kahasan (öl cenazen bir an önce kaldırılsın),

-Biri ala seni itler kimi parçalaya seni (evlenecek yaştaki kızlar için kullanılıyor),

-Ah diyesen kan kusasan (verem olup ölmesi isteği),

-Yatasan kahmayasan (ev işlerine yardımcı olmayan kız çocukları için kullanılıyor)

Kadınların komşuları için okuduğu beddualar;

İtten aç yılandan çıplak kalasan,

Kızsan kızdırasan ısıtasan kızlığın üç gün ola,

Kafıl kadaya gelesen (Gafil olup belaya düş),

Kan kusasan,

O boyda gidesen,

Hem erkekler hem de kadınların kullandığı birkaç beddua ise;

Toh yediğin gün bayram ola (her zaman bolluk içinde yaşamayasın),

Et yüzü görmeyesen gemik (kemik) yalayasan (öfkeye sebep olan kişinin yoksullaşmasını dilemek),

Zukkumun köküni yiyesen (çok yemek yiyen çocuklar için söylenir),

Atların kuyruğunda gidesen (yaptığın işte en sonda kal).

-''BEDDUALAR, KADININ PSİKOLOJİK DURUMUNU YANSITIYOR-

Nevşehir Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Cihan, kadının ettiği bedduaların kadınların psikolojik durumunu yansıttığını dile getirerek, gelin ve kaynana arasındaki bedduaların kökeninde ise büyük olasılıkla geleneksel geniş aile yapısının gelin üzerinde yarattığı baskının yattığını söyledi.

Cihan, geleneksel geniş aile yapısının çözülmesinden kaynaklı olarak gelin kaynana arasındaki beddualaşmanın da giderek azalmakta olduğunu da sözlerine ekledi.